Student & Vrijheid

Dat we hier in Nederland in een vrij land wonen, neemt men soms voor lief. Van tijd tot tijd staan we erbij stil dat dit niet voor iedereen het geval is. Youssra (22) is tweedejaars studente aan de SvJ en weet als geen ander hoe het is om je niet vrij te voelen. “Constant door iedereen in de gaten worden gehouden is niet makkelijk.”

Tekst: Lizzy-Ann van Dijk, beeld: Geke Bosch

VRIJGEVOCHTEN

Na een lange periode van onderdrukking en leven in beperkte vrijheid, besloot Youssra om zich vrij te vechten. Terwijl ze eigenlijk nog midden in het proces zit, besluit ze haar verhaal met ons te delen. Op een zonnige zaterdagmiddag zitten we in het park te genieten van het vervroegde lentezonnetje dat voorzichtig om het hoekje komt kijken. Het geeft een heerlijk vrij gevoel, maar Youssra kijkt er toch anders naar. “We leven momenteel in een gekke tijd, dus ik heb misschien niet het beste moment uitgekozen om me vrij te vechten”, zegt ze lachend. “Wanneer ik naar mijn persoonlijke situatie kijk, voel ik me half vrij: ik ben er nog niet helemaal. Het voelt een beetje alsof ik aan een navelstreng vastzit en die wordt maar niet doorgeknipt. Vanuit mijn familie en vanuit de gemeenschap wordt er veel controle uitgeoefend over mijn leven. Ik denk dat ik me pas echt vrij ga voelen als ik helemaal los gevochten ben.”

CONSTANTE CONTROLE

Aangezien het als buitenstaander lastig kan zijn om zo’n situatie te begrijpen, probeert Youssra een inkijkje te geven in haar situatie. “Ik kom uit een onderdrukkende Marokkaanse gemeenschap waar de culturele waarden en normen vanuit de islam als enorm belangrijk worden gezien. Wanneer je daarvan afwijkt, wat ik deed, dan ben je al meteen ‘fout’ bezig. Dan wordt er controle en druk op je uitgeoefend tot je weer doet wat in de gemeenschap als ‘goed’ wordt gezien.” Die gemeenschap bestaat niet alleen uit Youssra’s familie, maar ook uit andere gezinnen die in de buurt wonen. Constant door iedereen in de gaten worden gehouden is niet makkelijk. “Mijn vader werkt dichtbij de Hogeschool, dus daar moet ik altijd op letten. Ik liep eens samen met een vriendin over de Uithof na een avond in de HideOut, toen mijn vader opeens achter ons liep. Hij was ons blijkbaar gevolgd en is me achterna gelopen totdat ik in de trein zat. Daar is hij een paar stoelen achter ons gaan zitten, tot het moment dat die vriendin bij een station uitstapte. Toen nam hij plaats op de stoel naast mij, terwijl ik mijn hart in m’n keel had zitten. Ik was bang dat hij boos zou zijn omdat ik niet meteen na school naar huis was gekomen. Dat is namelijk wel vaker voorgekomen”

DE DRUPPEL DIE DE EMMER DEED OVERLOPEN

Op een gegeven moment was de maat vol voor Youssra. Ze besloot dat het zo niet langer kon. “Al de verplichtingen die mij werden opgelegd zorgden ervoor dat ik besloot om te vertrekken. Ik voel me geen moslima, maar dat moest ik wel zijn. Vooral naar de buitenwereld toe. Altijd een hoofddoek dragen, bedekkende kleding dragen, niet roken of drinken en vooral niet met jongens gezien worden. Vorig jaar wilde ik mijn hoofddoek niet meer dragen en dat zorgde voor een hele hoop ellende. Mijn omgeving was het niet eens met mijn keuze. Kort nadat ik mijn hoofddoek afdeed was mijn paspoort opeens verdwenen. Mijn vader had al eerder gedreigd mij naar Marokko te sturen, dus nu kwam het wel heel dichtbij. Ik heb het paspoort gelijk opgegeven als gestolen en een nieuwe aangevraagd, die ik goed heb verstopt. Dat benauwende gevoel was eigenlijk de druppel, ik wist dat ik weg moest gaan.”

KIEZEN VOOR JEZELF

Om uit haar ouderlijk huis te kunnen vertrekken, moest Youssra bij een heleboel deuren aankloppen om hulp te krijgen. Ook dit ging niet zonder slag of stoot. “Ik moest me aanmelden bij verschillende instanties die vrouwen helpen om uit een dergelijke situatie te komen. Alles moest heel discreet gebeuren, niemand thuis mocht weten dat ik dit van plan was. Op een gegeven moment vond ik een woning en gaf ik bij die instanties aan dat ik er klaar voor was. De instantie had een fout gemaakt, waardoor er politie voor de deur stond bij mij thuis en ik een week voor de geplande vertrekdatum het huis uit moest. Het was gewoon echt niet veilig. Hierdoor moest ik een week doorbrengen in een ‘Blijf-van-mijn-lijfhuis’. De Marokkaanse Vrouwen Vereniging Nederland heeft mij eigenlijk het meest geholpen. Zij doen dit werk vrijwillig. Het zijn allemaal vrouwen die een soortgelijke situatie hebben meegemaakt. Hierdoor begrijpen ze precies hoe het is om in mijn schoenen te staan.” Toen Youssra eenmaal in haar huidige woning zat, was de strijd nog niet gestreden. “Mijn familie en de gemeenschap vonden het vreselijk dat ik was vertrokken. Ze probeerden steeds te achterhalen waar ik was. Dat had ik wel verwacht, maar het maakte de situatie niet makkelijker. Mede hierom werd vanuit de overheid geadviseerd om mijn naam te veranderen en eigenlijk ergens anders een heel nieuw leven te starten. Dat zag ik echt niet zitten, mijn hele identiteit weggooien. Ik wil voor mezelf kiezen en niet in een nieuwe vorm van onderdrukking leven. Ook op journalistiek gebied ben ik aan de weg aan het timmeren en het zou zonde zijn om dat allemaal te laten gaan.”

GEDEELTELIJK BEGRIP

Toch mocht Youssra vlak na haar vertrek uit huis met niemand contact hebben. “Ik moest voor een tijdje helemaal van de radar verdwijnen. Gewoon puur voor mijn eigen veiligheid. Uiteindelijk heb ik op aandringen van mijn halfbroer wel mijn moeder gebeld met een burner phone. Van haar moest ik gelijk naar huis komen. Mijn ouders bedreigden ook verschillende vriendinnen van mij, omdat ze dachten dat zij wisten waar ik was. Dat was de reden dat ik tóch eventjes terug naar huis ben gegaan voor een uurtje. Achteraf was dat een slecht idee, mijn zus heeft me gevolgd naar mijn huidige woonplaats en nu weten ze dus waar ik woon.” Ondanks al het onrecht dat haar is aangedaan, kan Youssra haar hart toch nog een beetje openstellen naar haar vader. “Ik begrijp het ook wel. Hij moet van zichzelf natuurlijk aan de gemeenschap laten zien dat hij mij onder controle heeft. Dat is wat er van hem verwacht wordt vanuit de gemeenschap: dat hij zijn naam en de familie-eer hoog houdt. Maar dat zou nooit ten koste moeten gaan van het geluk en de vrijheid van je eigen kind.”

INTUÏTIE

Haar laatste stukje vrijheid heeft Youssra al wel in zicht, maar ze is er nog niet. Om dat te bereiken moet ze namelijk al het contact met haar familie verbreken. Toch staat ze wel achter dat idee. “Wanneer ik echt veilig en vrij ben, kan ik pas met het verwerkingsproces beginnen. Dan wil ik ook mijn journalistieke kennis gaan gebruiken om andere vrouwen te helpen die in een soortgelijke situatie zitten, bijvoorbeeld met een documentaire. Ik zie een hele brede en open toekomst voor me.” Youssra’s advies voor vrouwen die in hetzelfde schuitje zitten? “Ga op je intuïtie af. Je weet zelf heel goed wanneer iets wel of niet goed aanvoelt. Vecht voor wat je waard bent en laat je door niets of niemand beperken.”